چرا ماه گاهی قرمز، نارنجی یا طلایی دیده می‌شود؟

ماه، این همراه همیشگی شب‌های زمین، اغلب با رنگ نقره‌ای درخشانش شناخته می‌شود، اما گاهی رنگ آن تغییر می‌کند و به طیف‌های قرمز، نارنجی یا طلایی درمی‌آید. این تغییرات رنگی نه‌تنها جلوه‌ای زیبا به آسمان شب می‌بخشند، بلکه رازهایی علمی در دل خود دارند. در این مقاله، به بررسی علل تغییر رنگ ماه، زمان وقوع آن، و مدت‌زمانی که این پدیده‌ها قابل مشاهده هستند می‌پردازیم.

چرا ماه تغییر رنگ می‌دهد؟
رنگ ماه به‌طور مستقیم تحت تأثیر موقعیت آن در آسمان و شرایط جوی زمین قرار دارد. زمانی که ماه نزدیک افق است یا در هنگام وقوع پدیده‌های خاصی مانند ماه‌گرفتگی، رنگ آن به دلیل پدیده‌های زیر تغییر می‌کند:

1. اثر پراکندگی نور (Scattering Effect):
   نور ماه در واقع نور خورشید است که از سطح آن بازتاب می‌شود. زمانی که ماه در نزدیکی افق قرار دارد، نور آن برای رسیدن به چشم ما باید از لایه‌های ضخیم‌تر و پایین‌تر جو زمین عبور کند. در این مسیر، مولکول‌های هوا و ذرات گرد و غبار، طول‌موج‌های کوتاه‌تر نور (آبی و سبز) را پراکنده می‌کنند، در حالی که طول‌موج‌های بلندتر (قرمز و نارنجی) بدون پراکندگی زیادی عبور می‌کنند. این همان دلیلی است که ماه در افق به رنگ‌های گرم‌تر مانند نارنجی یا قرمز دیده می‌شود.
2. آلودگی جوی و ذرات معلق:
   وجود ذرات گردوغبار، دود یا آلودگی‌های طبیعی مانند خاکستر آتشفشانی می‌تواند شدت رنگ‌های گرم را افزایش دهد. در مناطقی با هوای تمیزتر، ماه ممکن است کمتر قرمز یا نارنجی دیده شود.
3. ماه‌گرفتگی کامل:
   در طول یک ماه‌گرفتگی کامل، زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و سایه زمین بر سطح ماه می‌افتد. بااین‌حال، بخشی از نور خورشید از جو زمین عبور کرده و به ماه می‌رسد. این نور عبوری، به دلیل پراکندگی، تنها شامل طول‌موج‌های قرمز است و همین باعث می‌شود که ماه به رنگ قرمز یا نارنجی درخشان دیده شود. این پدیده که به «ماه خونین» مشهور است، از زیباترین جلوه‌های آسمان شب است.

چه زمانی ماه تغییر رنگ می‌دهد؟
نزدیک افق: هر زمانی که ماه نزدیک به افق قرار داشته باشد (زمان طلوع یا غروب)، رنگ آن بیشتر به سمت طیف‌های نارنجی و طلایی متمایل می‌شود.
ماه‌گرفتگی کامل: این پدیده چند بار در سال رخ می‌دهد و در طول ماه‌گرفتگی کامل، ماه به مدت حدود 1 تا 2 ساعت در سایه زمین قرار می‌گیرد و به رنگ قرمز یا نارنجی دیده می‌شود.
وجود پدیده‌های جوی خاص: در روزهای پس از فوران آتشفشان یا در مناطقی با آلودگی شدید، رنگ ماه می‌تواند تغییر بیشتری داشته باشد.

مدت‌زمان دیده‌شدن رنگ‌های مختلف ماه

در نزدیکی افق: تغییر رنگ ماه معمولاً برای مدت‌زمان کوتاهی (10 تا 20 دقیقه) قابل مشاهده است، زیرا ماه به سرعت از افق فاصله می‌گیرد.
در طول ماه‌گرفتگی: بسته به موقعیت ماه و زمین، ماه‌گرفتگی کامل می‌تواند بین 1 تا 2 ساعت طول بکشد و ماه در تمام این مدت به رنگ قرمز یا نارنجی باقی می‌ماند.

جمع‌بندی
تغییر رنگ ماه پدیده‌ای است که زیبایی طبیعت را با علم تلفیق می‌کند. چه هنگام طلوع و غروب ماه باشد و چه در جریان یک ماه‌گرفتگی کامل، این لحظات یادآور این نکته‌اند که حتی پدیده‌های آسمانی ساده می‌توانند رازهایی جذاب و دیدنی داشته باشند. بنابراین، دفعه بعد که ماه را به رنگی غیر از نقره‌ای دیدید، بدانید که علم در پشت این جلوه جادویی نهفته است!